De psychiater Freud heeft de mens, vooral de zieke mens proberen te begrijpen niet vanuit hetgeen hij weet van zichzelf, niet vanuit hetgeen hij vertellen kan over zichzelf, maar vanuit hetgeen leeft in zijn onderbewustzijn. In de verhalen van de persoon zoekt Hij naar signalen over hetgeen in het diepste van zijn ziel leeft. Allerlei vormen van angst: voor de dood, rond seksualiteit, rond gezag en rond kwaad spoort hij op die wijze op. Er is veel meer over te vertellen, maar ik wil alleen uw geest openen voor het bestaan van het onbewuste leven in ieder van ons. Jung ging een stap verder. Hij bleef niet staan bij het onbewuste van afzonderlijke personen, maar zocht naar welke onbewuste denkbeelden onze cultuur beheersen. Hij zocht naar de ziekmakende denkbeelden. Iedere mens wil zichzelf en de anderen om hem heen begrijpen. Daar blijft men op zijn levensweg mee bezig. Psychologie, literatuur, film en kunst kunnen de mens daarbij helpen. Vooral blijft daarbij echter een open geest, durven denken daarbij belangrijk. De weg die iedere mens door het leven mag, of soms moet, gaan geeft altijd veel stof ter overweging, of zelfs ter verwerking. De Bijbel plaatst ons leven in relatie met God, maar nooit om de mens heen. God en mens blijven altijd een eenheid.
Het is mooi om de verhalen van Jozef, de lievelingszoon van Jakob, te lezen. Het zijn verhalen waarin verschillende lagen van verstaan mogelijk zijn. Het begint met het feit dat Jozef geboren is uit Rachael, de lievelingsvrouw van Jakob. Zijn vader hield veel van hem omdat hij hem in zijn ouderdom gekregen had. Die liefde vindt zijn uitdrukking in het bijzondere mooie bovenkleed dat de jonge kreeg. Jozef zelf had een open geest. Zijn broers beschouwden hem als een dromer. Eens had hij een droom. Met zijn broers was hij schoven aan het binden. Ieder had een schoof in zijn hand. De schoof van Jozef bleef overeind staan, terwijl de schoven van hun broers bogen. Later droomde hij dat de zon en de maan voor hem bogen. De gegevens over zijn bijzondere plaats tegenover zijn vader en over zijn dromen zijn een soort achtergrond voor de verhalen rond Jozef. Die bevatten dan ook weer veelzeggende elementen. De haat van zijn broers. Het zoekend rondtrekken van Jozef op weg naar zijn broers. Zijn broers willen hem doden, maar ontdaan van zijn kleed laten ze hem neer in een put. Het kleed doordrenken ze met bloed en bezorgen het aan hun vader. Ze trekken Jozef uit de put en verkopen hem als slaaf. Door zijn meesteres wordt hij verleid en van verleiding beschuldigd. Komt aldus in de gevangenis. Wonderlijk komt hij vrij nadat hij aan Farao een droom heeft verklaard. Farao stelt hem aan het hoofd van alles wat hij bezit.
Let op de woorden: dromen, vader, bovenkleed, de put, verkocht als slaaf, verraden, gevangenis en droomuitlegger. Lees en herlees de verhalen. Zoek naar de betekenis. Van toen en van nu.
Bisschop Antoon Hurkmans
Rector van de Friezenkerk in Rome
ahurkmans@bisdomdenbosch.nl
